राष्ट्रिय अन्न सुरक्षा अभियान (गळीत धान्य व तेल ताड)

 

सदर अभियान अंतर्गत खालील दोन नियमित अभियानांची व एक विशेष अभियानाची अंमलबजावणी करण्यात येत आहे.

नियमित कार्यक्रम : अभियान क्र.1 (गळीत धान्य पिके) - सदर अभियानामध्ये सोयाबीन, भुईमूग, तीळ, जवस, सुर्यफुल व करडई या प्रमुख गळीतधान्य पिकांचा अंतर्भाव आहे.  सदर अभियानात बिजोत्पादन कार्यक्रमासाठी मूलभूत बियाणे खरेदी, पायाभूत व प्रमाणित बियाणे उत्पादन, प्रमाणित बियाणे पुरवठा, पिक प्रात्यक्षिके व प्रशिक्षण याद्वारे तंत्रज्ञान प्रसार, अनुदानित दराने कृषी निविष्ठा, सुधारित कृषी औजारे  व सिंचन सुविधांचा पुरवठा, फ्लेक्झी घटकाअंतर्गत गोदाम निर्मिती, शेततळे, इ या घटकांचा अंतर्भाव आहे ( अंमलबजावणी निवडक १८ जिल्हे)

 

नियमित कार्यक्रम : अभियान क्र. 3 (वृक्षजन्य तेलबिया पिके) - सदर अभियानात करंज, महुआ व कोकम या वृक्षजन्य तेलबिया पिकांचा समावेश असुन सदर पिकांच्या क्षेत्रवृद्धीसाठी पाणलोट व पडीक क्षेत्रावर लागवड व तदनंतर देखभाल करणे अपेक्षीत आहे. या अंतर्गत क्षेत्र विस्तार, रोपवाटीका निर्मिती, लागवडीपश्चात दुसरे वर्षापासून फळधारणेपर्यंत देखभाल, तंत्रज्ञान प्रसार (प्रशिक्षणे)व फ्लेक्झी फंड (शेततळे व डीझेल पंपसंच) या घटकांचा अंतर्भाव आहे.(अंमलबजावणी निवडक ७ जिल्हे कोकण विभाग व नंदुरबार)

 

विशेष कार्यक्रम : भातपड क्षेत्रामध्ये गळीतधान्य उत्पादन वाढविण्यासाठी कार्यक्रम (TRFA-Oilseeds) - केंद्र शासनाने निर्धारीत केलेल्या निकषानुसार  पात्र ठरणाऱ्या कोकण विभागातील ठाणे, रायगड, रत्नागिरी व नागपूर विभागातील भंडारा, गोंदिया व गडचिरोली या निवडक ६ जिल्हात करण्यात येते.   सदर अभियानात रबी हंगामात उपलब्ध होणाऱ्या भातपड क्षेत्रात मोहरी, जवस, तीळ, करडई व भुईमुग पिकांची पिक प्रात्यक्षिके आयोजित करणे,  एकात्मिक कीड / अन्नद्रव्य व्यवस्थापन, कृषि औजारे, कृषि औजारे, पाईप्सचा पुरवठा, स्प्रिंकलर पुरवठा व प्रशिक्षणे, इ. बाबी अंतर्भूत आहेत.  यासाठी सर्व निकष अभियान क्र.१ (नियमित कार्यक्रम)  प्रमाणे आहेत.                                      ( अंमलबजावणी निवडक ६ जिल्हे)

 

 

* नियमित कार्यक्रम : अभियान क्र.1 (गळीतधान्य) अंतर्गत राबविण्यात येणारे घटक*-

अ. बियाणे-

अ 1.- बियाणे मिनिकिट चा पुरवठा - नविन वाणांचा शेतकरी यांचे स्तरावर अवलंब व प्रसार होण्याच्या दृष्टीने केंद्र शासनाच्या आवंटनाप्रमाणे शेतकरी यांचे शेतावर तुलनात्मक क्षेत्रीय चाचणी साठी बियाणे मिनीकिट्स (सोयाबीन 8 किलो, भुईमूग 20 किलो, मोहरी/करडई 2किलो, तीळ 1 किलो चे कीट ) मोफत पुरवण्यात येतात.

अ 2. मुलभुत बियाणे खरेदी -  10 च्या वर्षाआतील राज्यासाठी अधिसूचीत सुधारित व संकरित वाणांचे मुलभुत बियाणे (पैदासकार breeders seed) ICAR यांनी निर्धारित केलेल्या दराने खरेदी करण्यासाठीची संपुर्ण रक्कम अनुदान म्हणून प्रतिपुर्ती स्वरुपात दिली जाते. खरेदी केलेल्या बियाण्याचा वापर पायाभूत बियाणे उत्पादनासाठीच करणे बंधनकारक आहे. या बाबीचा लाभ कृषी विद्यापीठ, महाबिज, कृषी विज्ञान केंद्र, शेतकरी उत्पादक कंपनी, इतर संस्था, शेतकरी गट, कृषी विज्ञान मंडळ यांना देय आहे.

अ 3. पायाभुत बियाणे उत्पादन - 10 वर्षाच्या आतील राज्यासाठी अधिसूचीत सुधारित जातींचे झालेल्या पायाभूत बियाणे उत्पादनासाठी (महाराष्ट्र बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेच्या मुक्तता अहवालानुसार प्रत्यक्ष उत्पादित बियाणे मात्रेस) कमाल रु.2500 प्रती क्विंटल याप्रमाणे अनुदान अनुज्ञेय आहे.

या बाबीचा लाभ कृषी विज्ञान केंद्र, शेतकरी उत्पादक कंपनी, शेतकरी गट, कृषी विज्ञान मंडळ , शेतकरी स्वयं सहायता गट/ गावातील शेतकरी संघ/ महिला स्वयं सहायता गट यांना देय आहे.

अ 4 - प्रमाणित बियाणे उत्पादन  10 वर्षाच्या आतील राज्यासाठी अधिसूचीत सुधारित जातींचे झालेल्या प्रमाणित बियाणे उत्पादनासाठी (महाराष्ट्र बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेच्या मुक्तता अहवालानुसार प्रत्यक्ष उत्पादित बियाणे मात्रेस) कमाल रु.2500 प्रती क्विंटल याप्रमाणे अनुदान अनुज्ञेय आहे.

या बाबीचा लाभ कृषी विज्ञान केंद्र, शेतकरी उत्पादक कंपनी, शेतकरी गट, कृषी विज्ञान मंडळ , शेतकरी स्वयं सहायता गट/ गावातील शेतकरी संघ/ महिला स्वयं सहायता गट यांना देय आहे.

            संस्थेने स्वत:च्या प्रक्षेत्रावर बिजोत्पादन कार्यक्रम घेतला असल्यास अनुदान संबंधीत संस्थेच्या बँक खात्यात जमा करण्यात येते.  संस्थेने बिजोत्पादन कार्यक्रम शेतकरी यांच्या शेतावर  घेतला असल्यास  अनुदानाची 75 टक्के रक्कम शेतकरी यांचे आधार संलग्न बँक खात्यावर व 25 टक्के रक्कम नोंदणी शुल्क, बियाणे प्रक्रिया इ .साठी संस्थेने स्वत:कडे ठेवावी.

 

अ 5 - प्रमाणित बियाणे वितरण - 15 वर्षाच्या आतील राज्यासाठी अधिसूचीत सुधारित वाणांच्या प्रमाणित बियाणे वितरणासाठी किमतीच्या 50 टक्के किंवा कमाल रु.४००० प्रती क्विंटल याप्रमाणे मुळस्त्रोत अनुदान अनुज्ञेय आहे. या घटकाचा लाभ प्रती लाभार्थी जास्तीत जास्त 5 हेक्टर मर्यादे पर्यंत अनुज्ञेय आहे.

लाभार्थी - महाबिज,  राष्ट्रिय बीज निगम, कृभको, एचआयएल, इतर शासकीय संस्था, कृषी विद्यापीठे, कृषी विज्ञान केंद्र यांनी योजनांतर्गत निवडक लाभार्थ्याना अनुदानित दराने वितरित केलेले प्रमानित बियाणे अनुदानास पात्र आहे.  अनुदान हे संबंधीत पुरवठादार संस्था यांना देण्यात येते. पुरवठादार संस्थांनी अनुदानित दराने लाभार्थिंना वितरित केलेल्या बियाण्याची लाभार्थी प्रवर्ग निहाय स्वतंत्र देयके, लाभार्थी यादी, मा.सु.सोबतच्या प्रपत्र-4 मधिल पुरवठादार संस्था व तालुका कृषी अधिकारी यांच्या संयुक्त स्वाक्षरीचे उपयोगिता प्रमाणपत्र, बीज प्रमाणीकरण यंत्रणेचे लॉट निहाय मुक्तता प्रमाणपत्र व इतर तपशील सादर करणे आवश्यक आहे.

 

ब. तंत्रज्ञान प्रसार-

ब 1- गट प्रात्यक्षिके (शेतकरी शेतिशाळा संलग्न)- विभागस्तरावर संलग्न कृषी विद्यापीठाच्या सल्ल्याने जिल्हानिहाय व पिकनिहाय तंत्रज्ञान पैकेज तयार करण्यात येते.  पिक प्रात्यक्षिका साठी सर्व निविष्ठा पुरवण्यासाठी खालील प्रमाणे कमाल अनुदान देय आहे. रासायनिक खतावरिल सर्व खर्च लाभार्थी शेतकरी यांनी स्वत: करावयाचा आहे यासाठी अनुदान देय नाही.

सोयाबीन                                     - रु.6000 प्रती हेक्टर.

करडई/तीळ / जवस/सुर्यफुल - रु. 3000 प्रती हेक्टर.

भुईमूग                                       - रु. 10000 प्रती हेक्टर.

 

ब 2- आयपीएम शेतकरी शेतिशाळा -  एकुण रु. 14000 प्रती शेतिशाळा (क्रॉपसॅप शेतीशाळा धर्तीवर)

 

ब 3 - शेतकरी प्रशिक्षण -  रु. 24000 प्रती प्रशिक्षण ( 30 शेतकरी यांचे साठी 2 दिवस)

 

ब 4. अधिकारी प्रशिक्षण - रु. 36000 प्रती प्रशिक्षण (20 कर्मचारी यांचे साठी 2 दिवस)

 

क. उत्पादन वाढीसाठी निविष्ठा, औजारे व सिंचन सुविधा-

क 1.- जिप्सम, चूना, एसएसपी- किमतीच्या 50 टक्के किंवा कमाल रु. 750 प्रती हेक्टर या प्रमाणे अनुदान देय.  (शेतकरी शेतिशाळा संलग्न राबवावा)

 

क 2.- रायझोबियम/पीएसबी वापर - किमतीच्या 50 टक्के किंवा कमाल रु. 300 प्रती हेक्टर या प्रमाणे अनुदान देय.  (शेतकरी शेतिशाळा संलग्न राबवावा).

 

क 3.- किडनाशके/ तणनाशके/ सूक्ष्म मुलद्रव्ये वापर - किमतीच्या 50 टक्के किंवा कमाल रु. 500 प्रती हेक्टर या प्रमाणे अनुदान देय.  (शेतकरी शेतिशाळा संलग्न राबवावा)

 

क 4.- एन.पी.व्ही. चा वापर- किमतीच्या 50 टक्के किंवा कमाल रु. 500 प्रती हेक्टर या प्रमाणे अनुदान देय.  (शेतकरी शेतिशाळा संलग्न राबवावा).

 

क 5.- पॉवर ऑपरेटेड कृषी औजारे – कृषि यांत्रीकीकरण उपअभियानातील मापदंडाप्रमाणे अनुदान देय राहील. अजा/अज/अल्प/अत्यल्प/महिला यांचे साठी 50 टक्के अनुदान. सर्व साधारण प्रवर्ग यांचे साठी 40 टक्के अनुदान.

 

क 6.- पाईप्स  पुरवठा-

१. HDPE- किमतीच्या 50 टक्के, कमाल रु. 50 प्रती मिटर.

 

२. PVC - किमतीच्या 50 टक्के, कमाल रु. 35 प्रती मिटर.

 

३. HDPE laminated woven by flat tubes- किमतीच्या 50 टक्के, कमाल रु.20 प्रती मिटर.

 

टीप - पाईप पुरवठासाठी प्रती लाभार्थी  रु.15000/- मर्यादेत अनुदान देय राहिल.

 

ड. प्रकल्प व्यवस्थापन खर्च- 

पिक कापणी, कंत्राटी कर्मचारी मानधन व आकस्मिक खर्चासाठी.

जिल्ह्या साठी 2 तंत्र सहाय्यक 11 महिने कालावधी साठी पुर्णत: कंत्राटी पद्धतीने सेवा पुरवठा संस्थे मार्फत नियुक्त करण्यात येतात. 

अभियानांतर्गत सर्व घटकांचे अनुदान पीएफएमएस प्रणाली द्वारे थेट लाभार्थ्याच्या आधार संलग्न बँक खात्यावर जमा करण्यात येते.